De circulaire economie is meer dan recycleren. Om materialen en producten zo hoogwaardig en lang mogelijk in te zetten in de economie, werd een 'prioriteitsladder' ontwikkeld, waarbij de verschillende circulaire principes worden gerangschikt. Alle principes starten met de letter 'R', waardoor ze ook wel de "circulaire R-principes" worden genoemd. Voor de opdracht van micro-economie onderscheiden we acht verschillende R-principes. Ze worden hieronder toegelicht aan de hand van bijhorende voorbeeldondernemingen (zie video). 

1. Rethink

De vertaling van 'Rethink' zegt al veel: het gaat om het anders nadenken over bedrijfsconcepten, een andere manier van ondernemen/organiseren. Dit principe staat als eerste (hoogste) op de circulaire R-ladder omdat het een zeer sterk principe is: ondernemen begint immers steeds met het nadenken over een goed (en in dit geval, circulair) concept! 

Voorbeeld:

De onderneming ETAP is trendsetter in de omschakeling naar volledige circulariteit in de verlichtingsindustrie. In plaats van fysieke verlichtingsarmaturen of een verlichtingssysteem te verkopen aan de klant, werd de strategie bij ETAP hervormd om zich volledig toe te leggen op C-LaaS: Circular Light as a Service. Hierbij verkoopt ETAP licht als een dienst, in plaats van de fysieke armaturen/systemen. De fysieke verlichtingsarmaturen blijven dus in het bezit van ETAP. Door anders na te denken over hun strategie en businessmodel, draagt ETAP bij aan de circulaire verlichting van morgen!

2. Redesign

Ook de vertaling van dit principe is veelzeggend: hierbij gaat het om het herontwerpen van producten, of het zodanig aanpassen van het ontwerp dat het product een langere levensduur heeft. 

Voorbeeld:

De onderneming Bao Living is gevestigd in Antwerpen en ontwerpt een nieuwe methode
die de woningbouw betaalbaarder en duurzamer maakt. Het systeem genaamd de SAM (de Slimme,
Aanpasbare Module) concentreert alle nutsvoorzieningen (bijvoorbeeld van keuken en badkamer) centraal in de woning. Het modulair ontwerp van de SAM zorgt niet enkel voor een sneller bouwproces, ook de inrichting van dit systeem is achteraf aanpasbaar zonder dat zware sloop- of verbouwingswerken nodig zijn. Het modulair ontwerp van de SAM zorgt dus voor een gegarandeerd lange levensduur, hetgeen een grote win oplevert voor het milieu.

3. Refuse

Opnieuw zegt de vertaling van dit principe heel veel: hierbij denken ondernemers na of het gebruik van bepaalde materialen en/of verpakkingen überhaupt wel nodig zijn. Door het toepassen van dit principe wordt er alles aan gedaan om het gebruik van (nieuwe) grondstoffen te voorkomen. 

Voorbeeld:

Bij Ohne vind je lokale en biologische producten in bulk. Klanten brengen hun eigen doosjes mee naar de winkel, vullen ze met de gewenste hoeveelheden en voorkomen op die manier voedselverspilling én plastic verpakkingen. Door het vermijden van plastic verpakkingen wordt de nood aan recyclage vermeden, worden natuurlijke rijdommen bespaard en de CO2-uitstoot gereduceerd. Bovendien worden voedseloverschotten verminderd en verkleint onze afvalberg!

4. Reduce

'Reduce' staat voor verminderen: in dit principe gaat het er dus om het gebruik van grondstoffen/materialen/afval/...  zoveel mogelijk te beperken (<-> refuse: volledig vermijden). Dat kan door een efficiënter gebruik van de grondstoffen. 

Voorbeeld;

Kim’s Chocolates in Tienen streeft ernaar om overheerlijke Belgische chocoladeproducten te maken, waarbij duurzaamheid binnen het gehele productieproces en de distributieketen vooropstaat. In 2007 werd het nieuwe fabrieksgebouw zo energiezuinig mogelijk gemaakt: in totaal werd er voor zo’n 4 miljoen euro geïnvesteerd in milieuvriendelijke technologieën! Zo beschikt de chocoladefabriek over een eigen waterzuiveringsinstallatie die gebaseerd is op biologische zuivering. Verder ligt er een witte dakbedekking op het fabrieksgebouw, die ervoor zorgt dat de temperatuur onder het dak veel frisser blijft in de zomer. Op die manier is veel minder energie nodig om de opslagruimtes koel te houden (~ efficiënt gebruik van water en energie!).

5. Reuse

Bij het principe van 'Reuse' staat hergebruik centraal: het product behoudt in dit geval zijn oorspronkelijke functie en wordt, na afdanking door een bepaalde gebruiker, nog verder gebruikt door een nieuwe gebruiker. Op die manier kennen de producten een langere levensduur.

Voorbeeld:

Mic Mac Minuscule verzorgt geboortelijsten met tweedehands, faire én gepimpte kinderspullen. Via andere ouders die hun babyspullen niet meer nodig hebben en deze opnieuw in omloop willen brengen, gaan de Mic Mac Madammen op zoek naar de gewenste spullen van de toekomstige (groot-)ouders. 

6. Repair

"Repair" staat voor het onderhouden en repareren van producten: een kapot product kan op die manier hersteld worden voor verder gebruik in zijn oude functie. Zo wordt de levensduur van het product opnieuw verlengd. 

Voorbeeld:

De repair cafés in Vlaanderen zijn dé plek bij uitstek wanneer je broodrooster het niet meer doet of wanneer er gaatjes in je trui zitten! Iedereen helpt de ander gratis om allerlei producten te herstellen; van elektrische apparaten, tot meubels, tot fietsen.

7. Remanufacture

Via deze strategie worden nieuwe producten gemaakte van (onderdelen van) oude producten. Het initiële product krijgt vaak dus een andere functie (<-> reuse).

Voorbeeld: 

De onderneming Pami in Pelt biedt als specialist in kantoorinrichting kwaliteitsvol kantoormeubilair aan. Pami-meubilair gaat meerdere generaties van werknemers mee en wordt uiterst zelden vervangen omdat het versleten zou zijn. Eerder omdat de behoeften van de gebruiker/klant in de loop der jaren wijzigden. In dat geval komen de verschillende onderdelen hiervoor perfect in aanmerking. Ze kunnen immers opgeknapt worden (opnieuw lakken laat een potenstel er weer als nieuw uitzien) of de afzonderlijke onderdelen kunnen een nieuwe bestemming krijgen.

8. Recycle

Hier gaat het voornamelijk om de verwerking van materialen tot grondstoffen die opnieuw kunnen worden ingezet in een nieuwe levenscyclus van hetzelfde/een ander product. 

Voorbeeld:

De onderneming Ecobirdy verzamelt afgedankt kinderspeelgoed en gebruikt dit voor de productie van kleurrijke designmeubelen voor kinderen. Zowel de verzameling van het kinderspeelgoed, als het design en de productie van het kindermeubilair gebeurt in Europa. Daarbij wordt in elke stap van het proces sociaal en ecologisch verantwoord gehandeld! De meubeltjes zijn bovendien comfortabel in gebruik en gemakkelijk schoon te maken.

Opvallend: recycle staat helemaal onderaan de ladder en is slechts het achtste R-principe! Vooraleer grondstoffen gerecycleerd worden, zijn er dus nog veel alternatieven voor een hoogwaardiger gebruik van het product/de materialen. 

Hieronder vind je een overzicht terug dat gebaseerd is op het Vlinderdiagram van de Ellen MacArthur Foundation. Let op de hiërarchische ordening van de verschillende R-principes met bijhorende voorbeelden! 

Gebruikte bronnen voor deze infopagina (klik op de link voor meer informatie): 

- Kishna, M., Rood, T., & Prins, A.G. (2019). Achtergrondrapport bij circulaire economie in kaart. Via https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2019-achtergrondrapport-bij-circulaire-economie-in-kaart-3403_1.pdf 

- Milieu Centraal (2021). Factsheet Circulaire Economie. Via https://www.milieucentraal.nl/media/mg4jy2dk/factsheet-circulaire-economie-milieu-centraal-2021.pdf 

Maak jouw eigen website met JouwWeb